Adeiladwyd Eglwys y Santes Ann – capel anwes i Eglwys y Santes Marged yn y Rhath – i ddarparu ar gyfer poblogaeth gynyddol yn ardal Plasnewydd. Credir bod gwasanaethau bob amser wedi dilyn y traddodiad Eingl-Gatholig, neu’r traddodiad Uchel-Eglwysig.
Y pensaer oedd Joseph Arthur Reeve, yr arddangoswyd ei gynlluniau ar gyfer yr eglwys yn yr Academi Frenhinol. Yn anffodus, roeddent yn rhy uchelgeisiol a dim ond y gangell oedd wedi’i chodi yn ôl cynllun gwreiddiol Reeve pan gafodd yr eglwys ei chysegru ym mis Medi 1887. Ychwanegwyd corff mwy diymhongar yn y 1890au, gan roi golwg anarferol i Eglwys y Santes Ann. Mae gwedd flaen Snipe Street – a ddarluniwyd ym mraslun Mary Traynor – yn awgrymu adeilad mawreddog gyda changell uchel, meindwr a thransept gogleddol (ni chwblhawyd y transept deheuol arfaethedig erioed), tra bod yr olygfa o Crofts Street yn un o eglwys ychydig yn fwy diymhongar, yn swatio y tu ôl i’w hen ysgol – a ddaeth yn Feithrinfa y Pelican yn 2015.
Erbyn 2015, roedd y cynulleidfa’r eglwys wedi lleihau i tua dwsin. Gan yr amcangyfrifwyd y byddai’r atgyweiriadau angenrheidiol yn costio £250,000, penderfynwyd cau Eglwys y Santes Ann; cynhaliwyd y gwasanaeth olaf ar Noswyl Nadolig y flwyddyn honno.
David Webb, Gwirfoddolwr Archifau Morgannwg
Ffynonellau a ddefnyddiwyd:
- Casgliad Mary Traynor (cyf.: D1093/1/1)
- Bwrdeistref Caerdydd, Cynlluniau Rheoli Adeiladu, Cynlluniau ar gyfer Eglwys y Santes Ann, Y Rhath Rhif 2, 1886 (cyf.: BC/S/1/5446)
- Childs, Jeff: Roath, Splott and Adamsdown – One Thousand Years of History
- Rose, Jean: Cardiff Churches Through Time
- https://sites.google.com/site/stannesroath/history
- http://www.walesonline.co.uk/news/local-news/cardiff-church-close-christmas-eve-10637809
- http://www.cynnalcymru.com/the-pelican-nursery-becomes-one-of-cynnal-cymru-sustain-wales-first-members/
Archifau Morgannwg 