Streic y Glowyr 1984-1985: Cofnodion y Bwrdd Glo Cenedlaethol

Ar 6 Mawrth 1984, cyhoeddodd y Bwrdd Glo Cenedlaethol ei fwriad i dorri capasiti cynhyrchu 4 miliwn o dunelli o lo a 20,000 o swyddi o fewn blwyddyn. Aeth glowyr ledled y DU ar streic i achub y diwydiant a’u cymunedau. Bron flwyddyn yn ddiweddarach, daeth y streic i ben, a dychwelodd y glowyr i’r gwaith, a dechreuodd pennod olaf diwydiant glo Cymru.  O fewn naw mis o adeg y streic, roedd naw o lofeydd de Cymru wedi eu cau.

 

Mae papurau’r Bwrdd Glo Cenedlaethol, sy’n cael eu cadw yn Archifau Morgannwg, yn dangos sut delion nhw gyda’r streic a’r tactegau a ddefnyddiwyd ganddynt i annog y glowyr i ddychwelyd i’w gwaith.

Mae ffeiliau yng nghyfres cofnodion Cyfarwyddwr yr Ardal yn cynnwys gohebiaeth, cofnodion cyfarfodydd, pamffledi, adroddiadau, ystadegau, memorandau, toriadau papur newydd ac erthyglau o gyfnodolion.

Mae un ffeil benodol, sydd â’r teitl ‘Mail Shots’ (DNCB/12/1/18) yn cynnwys copïau o lythyrau a anfonwyd at weithwyr glo ers cychwyn y streic, ar lefel genedlaethol, ranbarth a glofeydd unigol. Mae’r ffeil hefyd yn cynnwys copi o Coal News, Mawrth 1985, gydag ystadegau dychwelyd i’r gwaith i annog y rhai oedd eisoes ar streic yn ôl i’r gwaith, yn enwedig yng Nghymru, lle’r oedd 6% yn unig nôl wrth eu gwaith.

Bydd astudio cofnodion y Bwrdd Glo Cenedlaethol, ynghyd â deunyddiau eraill yn Archifau Morgannwg, yn galluogi ymchwil i bob agwedd ar y streic.  Ymhlith y deunyddiau hynny, er bod yna fyw hefyd, mae papurau grwpiau Cefnogi Menywod de Cymru (DWSG); papurau’r Cynghorydd Ray T Davies, trysorydd Grŵp Cymorth Glowyr Cwm Rhymni (D316); dyddiadur 1984/5 William Croad, Uwch Reolwr, yn gweithio dan y Rheolwr ac Is-reolwr Glofa Lady Windsor, Ynysybwl (D1174/1); Cofnodion Cronfa Gymorth Glowyr Aberdâr (D1432), a thoriadau o’r wasg ar y streic o Gofnodion Heddlu De Cymru (DSWP/49/7)

Llun 1: Your Future in Danger, A letter from Ian MacGregor, DNCB/12/1/18 p.3

Llun 2: A Message from Philip Weekes, 5^th November 1984, DNCB/12/1/18 p.9

Llun 3: Mardy Newsletter, DNCB/12/1/18 p.35

Llun 4: Coal News, Mar 1985