Monthly Archives: Ebrill 2018

Warws, Doc Dwyreiniol Bute (Dinistriwyd gan Dân)

Wedi ei adeiladau, o bosibl, yn rhan o’r hen Cardiff and Channel Mills, ac wedi ei ymestyn i fyny yn ddiweddarach, safai’r warws yn y ffotograff gan Mary Traynor ar lan ddwyreiniol Doc Dwyreiniol Bute.

rsz_d1093-2-21_to_44_037__warehouse_bute_east_dock_destroyed_by_fire

Fe’i dinistriwyd gan dân, damweiniol mae’n debyg, ar 12 Ionawr 1986.  Roedd adroddiad yn y South Wales Echo drannoeth yn sôn am y ffordd y llesteiriwyd gwaith yr ymladdwyr tân oherwydd bod llawer o ddrysau a ffenestri’r adeilad segur wedi eu cau gan frics.  Er bod y diwedd wedi dod yn gynt oherwydd y tân, mae’n debygol y byddai’r warws wedi cael ei ddymchwel cyn hir beth bynnag, er mwyn creu lle ar gyfer y Ffordd Gyswllt Ganolog a agorodd ym 1989.

David Webb, Gwirfoddolydd Archifau Morgannwg

Ffynonellau a ddefnyddiwyd:

Warws, Collingdon Road / Rhodfa Lloyd George, Caerdydd

Mae’r darlun yn dangos storfa rawn a safai ar ochr orllewinol Doc Bute y Gorllewin.  Yn ystod y 1980au a 90au, cafodd y rhan fwyaf o’r adeiladau o’i amgylch eu dymchwel i greu lle ar gyfer ailddatblygu Bae Caerdydd.  Er nad oedd wedi ei restru yn statudol, arbedwyd y storfa rawn oherwydd y tybiwyd bod iddo rai rhinweddau pensaernïol.  Y bwriad oedd iddo gael ei ailwampio a’i droi yn fflatiau.

rsz_d1093-2-21_to_44_036_warehouse_collingdon_roadlloyd_george_avenue

Ond, pan ddechreuwyd ar y gwaith, gwelwyd ei fod mewn cyflwr peryglus.  Oherwydd hynny, rhoddodd Cyngor Sir Caerdydd ganiatâd cynllunio yn 2005 iddo gael ei ddymchwel a chodi adeilad fflatiau newydd ar y safle gyda dyluniad oedd cyn agosed i’r gwreiddiol ag y bo modd.  Gyda charreg nadd naturiol i’w weddau blaen rhoddwyd yr enw The Granary arno, mae’r adeilad gorffenedig i’w weld erbyn hyn tua hanner ffordd ar hyd Rhodfa Lloyd George.

David Webb, Gwirfoddolydd Archifau Morgannwg

Ffynonellau a ddefnyddiwyd:

  • Casgliad Mary Traynor [D1093/2/36]
  • Cyngor Sir Caerdydd: Cais Cynllunio 04/02950/C
  • Lee, Brian, Cardiff’s Vanished Docklands (yn enwedig y delwedd ar t.53)

Eglwys Norwyaidd, Doc Gorllewin Bute

Yn y 19eg ganrif, roedd Caerdydd yn un o dri phrif borthladd Prydain, ynghyd â Llundain a Lerpwl.  Llynges fasnachol Norwy oedd y drydedd fwyaf yn y byd a daeth Caerdydd yn un o’i phrif ganolfannau gweithredu.

O 1866, anfonodd Sjømannskirken, rhan o Eglwys Lutheraidd Norwy, weinidog i wasanaethu ar gyfer anghenion Norwyaid a oedd yn ymweld neu’n symud i Gaerdydd.  Cynhaliwyd cyfarfodydd yn y lle cyntaf ar fwrdd llong ac mewn capel a oedd wedi ei adael yn wag, ond ym 1868, bu modd i Sjømannskirken adeiladu eglwys ar dir a roddwyd gan Ardalydd Bute, sef lle saif Canolfan Mileniwm Cymru nawr.

rsz_d1093-2-21_to_44_035_TN

Penderfynodd yr Harbwrfeistr y dylid adeiladu’r eglwys fel y gellid ei ddatgymalu a’i symud yn hawdd petai angen gwneud hynny.  Felly, cafodd ei adeiladu o flaen llaw yn Norwy a’i orchuddio â chroen o haearn.  Fel y digwyddodd, oherwydd y math hwn o adeiladu, roedd yr adeilad yn hyblyg a bu modd ei addasu a’i estyn aml i dro dros y deng mlynedd ar hugain nesaf.

Gyda dirywiad pwysigrwydd Caerdydd fel porthladd, roedd llai o angen am eglwys yn y dociau ar gyfer y gymuned Lychlynnaidd.  Diddymwyd Cenhadaeth Morwyr Norwy ym 1959 ond parhaodd cynulleidfa leol i ddefnyddio’r eglwys tan ei dad-gysegru ym 1974 ac wedi hynny aeth â’i phen iddi, ond roedd yn dal i sefyll.

Ym 1987, sefydlwyd Ymddiriedolaeth Gadwraeth yr Eglwys Norwyaidd i achub ac ail-godi’r Eglwys.  Dan lywyddiaeth yr awdur, Roald Dahl – fel plentyn i fewnfudwyr o Norwy, fe’i bedyddiwyd yn yr eglwys – codwyd arian yn lleol a chan bwyllgor cynorthwyol yn Bergen, Norwy.  O’r herwydd, bu modd tynnu’r adeilad yn ddarnau a’i ail-godi yn ei leoliad presennol.  Agorwyd yr eglwys ar ei newydd wedd yn swyddogol gan Dywysoges Märtha Louise o Norwy ar 8 Ebrill 1992. Mae nawr yn ganolfan gelfyddydol a chaffi gydag ystafelloedd digwyddiadau a ddefnyddir ar gyfer arddangosfeydd, cyngherddau, priodasau a digwyddiadau eraill.

David Webb, Gwirfoddolydd Archifau Morgannwg

Ffynonellau a ddefnyddiwyd: