Eglwys Fethodistaidd Wesleaidd, Heol Charles, Caerdydd

Safai Neuadd Ganolog yr Eglwys Fethodistaidd Wesleaidd ar gornel Heol Charles a Heol y Bont, Caerdydd.  Gosodwyd y garreg sylfaen ar 16 Gorffennaf 1849 gan Alderman David Lewis, Maer Caerdydd, a oedd hefyd yn aelod o’r eglwys.  Cafodd ei dylunio gan James Wilson o Gaerfaddon. Ar y pryd, roedd ei harddull Gothig yn anarferol i adeilad anghydffurfiol yng Nghymru.  Agorwyd yr eglwys ar 25 Medi 1850.

Ar 12 Ebrill 1895, dinistriwyd yr adeilad mewn tân a gafodd ei gynnau yn fuan ar ôl  gorffen defosiynau Dydd Gwener y Groglith.    Ychydig dros dri mis yn ddiweddarach, ar 24 Gorffennaf, cymeradwywyd cynlluniau adeiladu ar gyfer eglwys newydd a ddyluniwyd gan Jones, Richards a Budgen o Gaerdydd, a chychwynnwyd ar y gwaith ailadeiladu, yn bennaf ar sylfaen yr adeilad gwreiddiol.

 

Parhaodd yr eglwys i wasanaethau Methodistiaid Caerdydd yn ystod y pedwar degawd cyntaf o’r ugeinfed ganrif.  Cafodd y briodas olaf ei chofrestru yno ar 5 Mehefin 1937, a chaewyd yr eglwys yn fuan wedi hynny mae’n debyg.  Mae cyfeirlyfrau lleol yn awgrymu y cafodd yr adeilad ei ddefnyddio tua diwedd y 1940au gan y Weinyddiaeth Lafur a’r Gwasanaeth Gwladol (Adran y Menywod).  Yn ystod y 1950au, roedd yn gartref i Adran Gyflenwadau Bwrdd Ysbytai Rhanbarthol Cymru, a hefyd yn Ddepo Dillad ar gyfer Gwasanaeth Gwirfoddol i Fenywod.  Erbyn yr 1960au, ymddengys nad oedd yr adeilad yn cael ei ddefnyddio.  Yn ddiweddarach, cafodd ei ddefnyddio am gyfnod gan Opera Cenedlaethol Cymru cyn cael ei ddymchwel yng nghanol y 1980au.

Bellach mae adeilad modern ar y safle sy’n gartref i Ganolfan Waith yng Nghaerdydd.

David Webb, Gwirfoddolydd Archifau Morgannwg

Ffynonellau a ddefnyddiwyd:

• Casgliad Mary Traynor [D1093/2/29]
• Bwrdeistref Caerdydd, cynlluniau rheoli adeiladu, cynllun ar gyfer ail-adeiladu Capel Wesle, Heol Charles, 1895 [BC/S/1/10874]
• Eglwys Fethodistaidd Wesleaidd Heol Charles, Caerdydd, cofrestr priodasau, 1934-1937 [DWESMARR7]
• South Wales Echo, 13 Ebr 1895
• Jenkins, J. A. & James, R.E., The History of Nonconformity in Cardiff (1901)
• Cyfeirlyfrau amrywiol ar gyfer Caerdydd
• http://www.coflein.gov.uk
• http://www.peoplescollection.wales/items/11608
• http://www.welshchapels.org