Dros yr Enfys, Dan y Radar

Mis Chwefror yw Mis Hanes Pobl Lesbaidd, Hoyw, Deurywiol a Thrawsrywiol (LHDT).

Yn aml, bu’r gorffennol yn galed i bobl LHDT. Mae Pobl LHDT yn aml ynghudd mewn hanes, un ai yn fwriadol neu oherwydd ofn erledigaeth neu maen nhw wedi eu heithrio o gofnodion cymdeithas y brif ffrwd. Fel yn achos llawer o grwpiau sydd ar yr ymylon, mae Pobl LHDT yn ymddangos mewn cofnodion swyddogol pan fuon nhw mewn cysylltiad, ac yn aml gwrthdaro, â’r drefn.  O ganlyniad, mae cofnodion yr heddlu a’r llysoedd yn ffynonellau llawn gwybodaeth. Ond mae gwybodaeth mewn llefydd eraill, ac mae ymdrechion yn mynd rhagddynt i wella’r ymchwil hon a datgelu straeon a fydd yn dangos pa mor amrywiol y bu’r gymdeithas erioed.

Yma yn Archifau Morgannwg, mae gwirfoddolwyr wedi chwilio cofnodion Cwnstabliaeth Bwrdeistref Caerdydd ac yn darganfod enghreifftiau o arestio pobl a oedd o bosib yn LHDT.

Arestiwyd Frederick Bainton yng Nghaerdydd ym 1912.

Arestiwyd James Power yn y ddinas, yntau hefyd yn yr un flwyddyn.

Arestiwyd John Gevas a’i ddedfrydu i ddeuddeng mis o lafur caled. Yna cafodd ei anfon yn ôl i’w famwlad, Groeg.

Arestiwyd Martha Alice Hodson am droseddu wrth gogio bod yn ddyn.

Arestiwyd Abdulla Taslameder ym 1918 a’i dedfrydu i 12 mis o lafur caled.

Treuliodd Henry Burns dair blynedd yng Ngharchar Caerdydd wedi ei arestio a’i farnu’n euog ym 1919.

Arestiwyd William George Bignall a Frances Darmanin ill dau ar 30 Mai 1921 a’u cyhuddo o’r un drosedd. Rhwymwyd Bignall i gadw’r heddwch a dedfrydwyd Darmanin i 18 mis o garchar.

Arestiwyd Thomas Franklin ym 1922 ond cafodd ei ryddhau.

Arestiwyd James Jones a Harry Selby ar yr un dydd ac am yr un drosedd. Rhyddhawyd y ddau. Dedfrydwyd Robert Charles Wannell i 3 blynedd o garchar wedi ei arestio ym 1922.

Ym 1910, dedfrydwyd Frederick Benson i 2 flynedd yn y benydfa.

Er y rhyddhawyd Louis Perlin cafodd ei alltudio o’r wlad.

Mae’r achosion hyn wedi eu canfod o gofrestri Ffotograffig ag Olion Bysedd Heddlu Caerdydd (cyf.: DCONC/3/2/2-6) sydd ar gael i’w harchwilio yn Archifau Morgannwg.