Mae casglu deunyddiau a phrosesu derbyniadau newydd yn drefniant sydd wedi parhau’n ddigyfnewid fwy neu lai ers i Archifau Morgannwg gael ei sefydlu ym 1939, er bod y gweithdrefnau wedi newid, yn arbennig gyda datblygiad systemau electronig dros y blynyddoedd diwethaf.
Sefydlwyd Archifdy Morgannwg ym 1939 a chafwyd nifer o dderbyniadau y flwyddyn honno ac ym 1940, ond tarfwyd ar y gwaith gan y rhyfel.Rhwng 1941 a 1945 ni chafwyd unrhyw dderbyniadau ac ym 1946 dim ond 10 a dderbyniwyd.
Yn ystod y rhyfel cafodd y cofnodion eu symud i blasty ym Mro Morgannwg ac addaswyd yr ystafelloedd storio yn ystafelloedd gwely i wylwyr tân.Bu’n rhaid gwneud yr ystafelloedd yn addas at y diben, gan gynnwys ychwanegu allanfa frys a system awyru, ac atgyfnerthwyd y nenfwd gyda thrawstiau dur i amddiffyn rhag ymosodiadau o’r awyr.Ail-agorwyd y Swyddfa ym mis Rhagfyr 1945 ond cymerodd amser i wneud yr ystafelloedd yn addas i storio dogfennau eto, felly dim ond nifer fach o ddogfennau a dderbyniwyd ym 1946.
Dim ond dwy flynedd arall sydd yn hanes Archifau Morgannwg lle na chawsom fwy na 75 eitem, sef 1948 a 1959. Mae’r erthygl ‘Newyddion o Archifdy Morgannwg’ mewn rhifyn o Morgannwg ym 1959 yn nodi na wnaed llawer o waith arolygu yn ystod y flwyddyn honno, a bod llawer o’r deunydd a dderbyniwyd yn ‘ddiofyn’ yn hytrach nag yn sgîl ymdrech fwriadol.
Mae’r graff isod yn dangos bod nifer y derbyniadau wedi cynyddu’n raddol ers y dyddiau cynnar, nes cyrraedd ei anterth ar ddechrau’r 1990au cyn i Wasanaeth Archifau Gorllewin Morgannwg ddod yn wasanaeth ar wahân.Mae’n debyg i’r staff fod yn brysur iawn ym 1940 pan gafwyd dros 900 o dderbyniadau, ac yn arbennig ar un diwrnod penodol pan gafwyd 320 o dderbyniadau! Gan fod yr holl gofnodion hyn wedi dod o’r Sesiynau Chwarterol byddem bellach yn eu hystyried yn un derbyniad, a byddem ond yn eu cofnodi ar wahân wrth gatalogio’r deunydd.
Bu newidiadau gweithdrefnol eraill a effeithiodd ar y ffigurau ar gyfer nifer y derbynebau ond er gwaethaf hyn mae’r brif egwyddor o gasglu archifau sy’n ymwneud â’r ardal leol yn parhau’r un peth.Rydyn ni bob amser yn awyddus i gasglu cofnodion o bwys hanesyddol oherwydd heb y rhain ni fyddem yn gallu cofnodi a chadw hanes yr ardal.
Os hoffech gael gwybod sut i roi eitem i Archifau Morgannwg, ewch i’r wefan i gael rhagor o wybodaeth a chysylltwch â ni.
Archifau Morgannwg 